Hành Trình về Phương Đông thuật lại chuyến đi của giáo sư Spalding và các đồng sự, được hội khoa học Hoàng gia Anh bảo trợ đến Ấn Độ nghiên cứu những giá trị của nền văn hóa Á Đông, cũng như khả năng siêu nhiên của con người. Sách gồm 9 chương, được xuất bản năm 1924, gây tranh cãi trong dư luận không chỉ ở Anh, mà còn lan khắp Châu Âu; và vì nhiều lý do, quyển sách bị thất truyền cho đến khi được tác giả Nguyên Phong phóng tác và được xuất bản bản tiếng Việt (1987) và bản tiếng Anh (2009), sách được đánh giá là tác phẩm đương đại hay và độc đáo về văn hóa phương Đông.
Phần mở đầu, thất vọng vì chuyến du khảo 2 năm không mang lại kết quả, giáo sư Spadling có buổi gặp gỡ định mệnh với 1 đạo sĩ thành Benares - Bramananda, xoay quanh đề tài Du Già (Yoga). Thông qua chương này, bạn đọc có thể hiểu rõ hơn về nguồn gốc và mục đích của môn thể dục được yêu thích hiện nay.
Yoga là 1 phương pháp trói buộc tinh thần và thân thể trong một kỷ luật khắt khe để đạt mục đích hòa làm 1 với vũ trụ.
Mang trong lòng đầy ắp hoài nghi giữa minh triết chân chính và các sự kiện mê tín đầy rẫy bên ngoài - "Hãy gõ rồi cửa sẽ mở, hãy tìm rồi sẽ gặp" - giáo sư nhận lời chỉ dẫn bí ẩn của Bramanada, hướng phái đoàn từng bước tiếp cận đúng các bậc thầy (Rishi) luôn sống ẩn mình trong rặng Himalaya.
Ở thời điểm những năm cuối của thế kỷ 19, kiến thức và trải nghiệm của Suleih Babu - một nhà chiêm tinh học, đã khiến 11 nhà khoa học bất ngờ vì nó vượt xa những đánh giá ban đầu của họ về tầm hiểu biết của phương Đông:
- Mặt trời nóng khoảng 5.500 độ bách phân và nằm không xa quá cũng không quá gần để nhận sức nóng của mặt trời. Nếu tăng 1 chút, con người sẽ chết thiêu, nếu giảm 1 chút, con người sẽ chết rét.
- Trục trái đất nghiêng 23 độ. Nếu trái đất theo trục thẳng, thì không có thời tiết bốn mùa, nước sẽ bốc hơi hết về hai cực và đông thành băng.
- Mặt trăng cách trái đất trên 380.000km, điều khiển thuỷ triều. Nếu khoảng cách với trái đất ngắn hơn vài chục nghìn km thì 1 cuộc hồng thuỷ sẽ xảy ra. Nước bị sức hút dâng ngập tất cả các lục địa mỗi ngày 2 lần.
Theo đó, chiêm tinh là môn khoa học nghiên cứu về vũ trụ tuyến để đoán được nguyên nhân - kết quả của sự vật, hiện tượng. Nhân quả có thể được diễn tả khác nhau tùy theo quan điểm tôn giáo, nhưng sự thật vẫn là một: 1 trái bóng ném lên không trung, tùy vào lực ném, trước sau gì cũng rơi xuống: điều này giải thích rằng nhân quả thường đến muộn, nên nhầm tưởng rằng nhân quả không tồn tại.
Trên đường thiên lý cho đến Thành phố linh thiêng
Buổi tiếp xúc với Suleih Babu đã tháo gỡ định kiến ban đầu của đoàn khoa học, giúp đoàn cởi mở hơn về nền văn minh Á Đông. Phương Tây đã khai mở rất nhiều giá trị ở khả năng suy luận khoa học, giải thích sự vật hiện tượng theo khoa học; trong khi phương Đông phát triển mạnh mẽ sự sùng tín, bác ái dựa vào ý chí và lòng tin.
Theo hướng dẫn, đoàn người tiếp tục hướng về thánh địa Rishikesh - cánh cổng bước vào rặng Tuyết Sơn. Phái đoàn sau đó đã đi qua đền thờ của đạo Jain ở Ashmah - nơi dụng lý thuyết tình thương (Ahimsa) và thực hành triệt để đạo lý bác ái; luận đàm với Mahayasa về cách thực hành chứng nghiệm nội tâm của hiền triết Ramakisna; viếng thăm Ngôi Đền Yên Lặng, vận dụng khái niệm "tĩnh" của tinh thần: cởi bỏ nghi thức, khác biệt ngôn ngữ, thành kiến, dị biệt, cưỡng bách, sợ hãi để tìm trạng thái "tự do".
Tự do tư tưởng không phải muốn nghĩ thế nào là nghĩ, mà là sự thoát khỏi các áp lực để suy nghĩ theo một lề lối nhất định nào đó.
Những sự kiện huyền bí
Họ đã gặp Bác sỹ Kavir - giám đốc viện nghiên cứu Phạn Ngữ của chính phủ Ấn đã sống ở Rishikesh nhiều năm, dẫn phái đoàn gặp pháp sư Vishudha để nghiên cứu những sự kiện huyền bí. Việc Visudha thực hành một số bí thuật như kết tạo mùi hương như ý muốn, dụng ý chí để bày bánh mì cho người đói ăn; hoặc về sau, phái đoàn gặp Akila Bakhtir - người thường qua lại nhiều trong dãy Himalaya, thực hành thuật dịch chuyển tức thời; những sự kiện này đã làm đảo lộn mọi quan điểm thông thường của khoa học - nhưng liệu các điều vừa chứng nghiệm có thể được công bố chỉ thông qua việc quan sát, ghi nhận và thống kê - điều này khiến các khoa học gia bối rối.
Phần mở đầu khá lôi cuốn, nhưng càng về sau, sự thăng cấp tư duy đạt đến mức ảo diệu kiến độc giả không khỏi hoài nghi; nhưng tổng quan, nội dung sách cũng hướng con người đến những điều tốt đẹp.
Sau đó, các nhà khoa học gặp Harishchandra và thảo luận các vấn đề Thiền Định, Nhân Duyên, Cái Tôi, Chân Thiện Mỹ; cũng như trao đổi về Luật tiến hóa với Akila Bakhtir; trò chuyện với Bandyo - cựu giám đốc bệnh viện Calcutta, giáo sư đại học nổi tiếng về khoa giải phẫu và lời thề Hippocrates; đến thăm 1 ngôi đền và gặp gỡ Ram Gopal Mukundar - người có thể chữa trị mọi bệnh tật bằng phương pháp xả ly và sống thuận theo tự nhiên. Câu chuyện diễn tiến đến đây mang nhiều màu sắc huyền bí, và nếu có hứng khởi, mời các bạn chia sẻ thêm về triết lý trong câu chuyện trên.
Phái đoàn tiếp tục gặp gỡ tiến sỹ Hamoud El Sarim - người say mê Vật Lý Siêu Hình với các lý giải khó tin về thế giới vô hình, bí ẩn về chiếc áo len được "ai đó" đo ni đóng giày đan riêng cho giáo sư Motimor, khiến các nhà khoa học không khỏi hoài nghi. Buổi luận đàm với Hamoud là một câu chuyện rất dài và thú vị về cõi sống - cõi chết mà bạn đọc có thể từ từ đọc và chiêm nghiệm.
Hành trình về Phương Đông
Khi "chiếc cầu nối" Đông - Tây trở nên gần gũi và cởi mở hơn, thì 1 điện tín yêu cầu chấm dứt cuộc du khảo được gửi đến, buộc phái đoàn lập tức hồi hương. Nhưng sau tất cả biến cố, 3 trong số các nhà khoa học, trong đó có giáo sư Spalding, quyết tâm quay trở lại Himalaya: kết thúc chuyến hành trình này lại là một khởi đầu của một quá trình tìm kiếm mới.
"1 ly nước đầy, có rót thêm cũng chỉ tràn ra ngoài", sách hay nhưng kén người đọc bởi nội dung thiên nhiều về giá trị tinh thần; nhưng để tiếp nhận tri thức mới, 1 chiếc ly rỗng sẽ chứa nhiều nước hơn cả.
Sự hiểu biết do người khác mang lại, bằng bất cứ phương tiện nào cũng là kinh nghiệm của người đó.
Tôi dưới đây chỉ là người vẽ mạch, tóm tắt cho các bạn hành trình của các nhà khoa học trong quá trình đi tìm các giá trị tinh thần; nhưng những tư tưởng sâu xa của sách vẫn còn đó, dành cho bạn khai phá và đúc kết sự hiểu biết cho riêng mình.
